Những đứa con ngỗ nghịch trong ngôi vườn của Trung Quốc

Trung Quốc tấn công Việt Nam, Xô viết đe dọa Trung Quốc – sau ba cuộc Chiến tranh Đông Dương, cuộc chiến thứ tư, có lẽ là cuộc chiến nguy hiểm nhất, đang hiện hình. Cường quốc mới Trung Quốc muốn chứng tỏ cho thế giới biết rằng họ dám bước ra chống lại tử thù Liên bang Xô viết của họ. Mạo hiểm có tính toán trước của những người cộng sản?

Vào giữa tháng Hai, mây đen bao phủ trên vùng biên giới Việt-Trung. Vì vậy mà vệ tinh trên trời của Mỹ, trước sau thì cũng đã ít có mặt trên khu vực không còn được cho là quan trọng, không thể nhận biết những gì đang xảy ra trên mặt đất.

Cả liên lạc vô tuyến cũng không cho thấy điều gì bất thường. Con số ít ỏi của những gì mà các trạm nghe lén của Mỹ thu thập được trên thực tế là vô giá trị. Hẳn là người Mỹ đã cân nhắc việc gửi một con tàu gián điệp vào Vịnh Bắc Bộ, nhưng lại không thực hiện để tránh mọi rủi ro: đã có quá nhiều tàu thủy Xô viết đang đi lại ở đó.

Vì vậy mà thế lực quân sự mạnh nhất thế giới lại bất ngờ thêm một lần nữa, khi tấm màn sân khấu được kéo lên trước một khung cảnh quen thuộc đối với họ, cho một tấn kịch chiến tranh hoàn toàn mới vào ngày 17 tháng Hai 1979: vào lúc 4 giờ 30, ba đạo quân Trung Quốc, có lẽ là 160000 người, bắt đầu tấn công sang Việt Nam trên toàn bộ biên giới dài 700 kilômét.

Chỉ bốn năm sau khi cuộc Chiến tranh Đông Dương kéo bài 30 năm chấm dứt, địa danh Việt Nam lại được nhắc tới trên báo chí thế giới, những địch thủ mới lại chiến đấu chống lại nhau trong rừng rậm Viễn Ấn: không còn là đế quốc Nhật, thực dân Pháp hay người Mỹ chống cộng sản, mà là những người cộng sản với nhau, cộng sản Á châu, dân tộc láng giềng. Cuộc “Chiến tranh Mácxít-Mácxít” mới là nguyên cớ để tờ “Monde” ở Paris viết rằng: “Chúng ta hãy liều đánh cược: sẽ có nhiều cuộc chiến như vậy nữa.”

Đứng đe dọa ở phía sau đạo quân xâm lược là năng lực của trên 800 triệu người Trung Quốc và tuyên bố bất khả sai lầm mang tính khiêu khích của một quyền lực cổ xưa ở châu Á.

Nhưng đứng ở sau Việt Nam, theo Hiệp ước Hữu nghị của ngày 3 tháng Mười Một 1978, là thế lực Xô viết trên 60 tuổi, đã may mắn vượt qua được tất cả các cuộc khủng hoảng tồn tại và các lãnh tụ của nó ngày một mang ấn tượng ngột ngạt, rằng có thể cuộc xung đột to lớn cuối cùng rồi cũng sẽ ập lên họ vào một lúc nào đó. Một hạm đội Xô viết với một tuần dương hạm hạng nặng đã bắt đầu di chuyển hướng tới biển Đông.

Sự to tiếng và bực tức trong phản ứng của Moscov cho thấy rằng ngay cả Liên bang Xô viết đầy cảnh giác cũng bị bất ngờ bởi người Trung Quốc.

Ngoại trưởng Gromyko vì một hội nghị khẩn mà không thể đón tiếp đồng nhiệm Tiệp Khắc Chnoupek trên sân bay Moscow đúng theo nghi lễ được; sếp Đảng Breshnev đang nghỉ mát ở ngoài thủ đô Xô viết. Ba mươi tiếng đồng hồ sau khi người Trung Quốc tấn công, chính phủ Xô viết tuyên bố giận dữ: “Giới cầm quyền ở Bắc Kinh cần phải dừng lại trước khi quá muộn.”

Ngay sau tuyên bố này, một chiến dịch tuyên truyền vô tiền khoáng hậu để chống kẻ thù không đội trời chung Trung Quốc đã bùng phát ra trong Liên bang Xô viết và trong CHDC Đức. Trong nhà máy, nông trường và khu dân cư, người dân Xô viết tụ tập lại dưới những câu khẩu hiệu của tình đoàn kết bền vững với Việt Nam, xuất phát từ thời cuộc Chiến tranh chống Mỹ.

Radio Moscov loan báo những tin tức khủng khiếp về những đứa trẻ con bị người Trung Quốc nhận xuống các vũng bùn cho tới chết, về những người dân làng bị đốt chết bằng súng phun lửa. Tờ “Pravda” cũng có một bài thơ chống người Trung Quốc với cái tựa đơn giản “Những kẻ điên”:

Hòa bình cực nhọc vừa được củng cố

Thì những tên “gangster” mới đã có ý tưởng

Bước vào ngôi nhà đầy đau khổ, rạn nứt

Của người Việt.

Những người đã bị áp bức ba lần

Bây giờ lại bị hành hạ nữa?

Thực hiện điều đó

Chỉ có thể là những kẻ điên rồ.

Mang sự hằn thù vào đất nước láng giềng

Là một tên nghiện ngập điên rồ.

Hởi con người trên hành tinh tươi đẹp Địa Cầu

Tất cả chúng ta phải nói:

Hãy ngừng lại, đồ điên rồ!

Người ta không được phép hỗn láo

Chà đạp sự thật, tự do và lương tâm.

Khối Đông Âu rút ra khỏi Liên hoan Phim Berlin vì phim Mỹ “The Deer Hunter” mà trong đó Việt Cộng buộc các tù nhân Hoa Kỳ của họ phải chơi roulette Nga.

Ở Prag, giới trẻ hào hứng biểu tình chống cuộc xâm lược của người Trung Quốc. Có một lúc, người dân Ba Lan lo sợ là tân binh có thể sẽ được gửi sang Viễn Đông. Tin đồn lan truyền, rằng Hiệp ước Warsaw, tờ giấy khai sinh của liên minh quân sự khối Đông Âu, đã được sửa đổi theo ý này.

Cũng như thường lệ tại từ ngữ xâm lược, những người đang khẩu chiến lại nhắc tới nước Đức ở mọi lúc mọi điều. Việt Nam lên án tuyên truyền Trung Quốc là “theo lối Goebbels”. Albany vừa mới rời bỏ Bắc Kinh nhận thấy rằng “những lời tuyên bố của Trung Quốc về “lần trừng phạt” này có thể xuất phát từ Adolf Hitler, từng từ một”.

Chính phủ Hà Nội rõ ràng là cũng bị bất ngờ bởi cuộc xâm lược. Viên tổng tư lệnh quân đội của họ đang ở tại Romania, thủ tướng, nhiều bộ trưởng và tổng tham mưu trưởng cũng đang ở ngoài nước.

Họ ngủ trong ngôi nhà khách chính phủ ở thủ đô Campuchia và vào lúc đầu cũng ở lại Pnom Penh vẫn còn không một bóng người. Vào ngày hôm sau đó, họ ký kết với nước chư hầu Campuchia của họ một hiệp ước về “hữu nghị và cộng tác”, như họ đã ký kết với nước chư hầu Lào của họ năm 1976: tờ giấy đó hợp thức hóa sự hiện diện của quân đội Việt Nam, bây giờ cũng cả ở Campuchia nữa. 16 sư đoàn Việt Nam hiện nay đang đóng ở Campuchia, thêm bốn sư đoàn khác ở Lào – đa phần của 31 quân đoàn Việt Nam đóng quân ở nước ngoài.

Qua đó, Hà Nội thống trị cả Đông Dương – và qua đó họ thách thức những kẻ xâm lược ở biên kia biên giới. Cuộc xung đột tự nó đã báo trước từ lâu – không khác nhiều cho lắm khi so với những cuộc chiến tranh khác.

Hàng tháng trời, hai bên cáo buộc nhau đã xâm phạm nghiêm trọng biên giới, trước khi họ trừng phạt nhau: lúc đầu là Việt Nam trừng phạt láng giềng Campuchia, rồi Trung Quốc trừng phạt láng giềng Việt Nam. Bình luận của Đài Truyền hình Moscov: “Đây không phải là thời phong kiến Trung Quốc, và một cuộc chiến tranh như vậy phải bị trừng phạt.”

Vào ngày 9 tháng Hai, Bộ Ngoại giao Việt Nam phản đối tại Sứ quán Trung Quốc ở Hà Nội về những cuộc tấn công và “nhiều tội phạm”.

Vào ngày 10 tháng Hai, thông tấn xã Bắc Kinh “Xinhua” cáo buộc người Việt, rằng từ tháng Giêng họ đã xâm phạm biên giới 50 lần dưới sự che chở của bóng tối, sương mù và hỏa lực.

Vào ngày 14 tháng Hai, Việt Nam phản công: 2158 lần xâm phạm biên giới trong năm năm vừa qua (cộng thêm 568 lần “xử lý bất hợp pháp đất Việt Nam”) cũng như “chuẩn bị chiến tranh một cách điên rồ”. Vào ngày 17 tháng Hai, Bắc Kinh tổng kết có 700 vụ xâm phạm biên giới với 300 người chết trong vòng sáu tháng vừa qua.

Rồi giới truyền thông Trung Quốc còn giữ kín những gì cụ thể đã xảy ra ở mặt trận trước người dân của họ nữa. Người ta cho đó chỉ là bảo vệ biên giới thôi mà. Việt Nam có nhiều kinh nghiệm trong quan hệ công chúng phân phát qua đại sứ quán vẫn tiếp tục hoạt động ở Bắc Kinh các thông báo với góc nhìn của họ về các sự việc và cũng mời nhà báo từ năm nước tới thăm thành phố trại lính Lạng Sơn: họ nhìn thấy những người nông dân đang chạy trốn và những người lính đang hành quân – không còn thấy gì xảy ra nhiều hơn từ cuộc Chiến tranh Việt-Trung trong thời đại truyền thông.

Hành động trừng phạt của Trung Quốc cung cấp cho tuyên truyền Xô viết một cái cúp độc nhất vô nhị: nỗi lo sợ Trung Quốc lâu đời của Nga dường như không còn lý do nữa, tất cả các cảnh báo đầy kích động, ảo tưởng của Moscov trước những kẻ gây chiến Bắc Kinh rõ ràng là có lý do. Giới lãnh đạo Xô viết: “Được chứng tỏ qua đó cũng là sự khinh suất mang tính tội phạm của giới lãnh đạo Trung Quốc khi cầm tới vũ khí.”

Phía sau gương mặt luôn mỉm cười của người Trung Quốc yêu hòa bình, những người thích siêng năng làm việc, tài giỏi trong buôn bán và trong biến đổi, mà việc tiến hành chiến tranh đối với họ là một việc gây phiền nhiễu từ hàng ngàn năm nay, những người lính má hồng trông giống phụ nữ của họ thích xoay tròn lưỡi lê: bất thình lình xuất hiện ở phía sau cái mặt nạ đẹp đó là nét mặt lạnh lùng của những kẻ giết người.

Những con người thực tế, những người muốn hiện đại hóa nông nghiệp và công nghiệp một cách hợp lý và kiên quyết, bây giờ đối với nhiều người lại trông giống như những kẻ liều lĩnh hiếu chiến. Phương Tây bàng hoàng thức tỉnh sau khi hân hoan vì Trung Quốc: Đất nước có nhiều dân cư nhất thế giới có tự đẩy mình là lực lượng hòa bình lớn xuống khỏi bục hay không? Ngoại giao được kết nối hết sức nghệ thuật của Đặng – trao đổi với Nhật, Mỹ, Tây Âu – chỉ là ngụy trang cho một chính sách bạo lực?

Trong con mắt Phương Tây, lần quyết định tấn công Việt Nam gần giống như một bộc phát của tính phi lý Viễn Đông: thế giới nghi ngại nhìn một Trung Quốc rõ ràng là hung hãn trong ngoại giao cũng như trong hành động, và không thể đoán trước được giống như thời trước tại những thời hỗn loạn trong nội bộ.

Điều gì đã thúc đẩy người Trung Quốc chấp nhận tất cả những rủi ro này?

Một mối đe dọa qua những giàn phóng tên lửa Xô viết trong “Cuba của châu Á”, như Trung Quốc đã gọi Việt Nam như vậy, không thể là nguyên nhân cho lần tấn công này: Việt Nam không sở hữu hỏa tiển tầm trung có thể đe dọa được Trung Quốc.

Có lẽ Trung Quốc muốn phá vỡ vòng bao vây bởi Nga ở phương Bắc và Việt Nam ở phương Nam, cho tới chừng nào mà họ còn có khả năng? Điều này thì khó có thể hoàn tất với một hành động trừng phạt “có giới hạn”.

Trung Quốc có ý định muốn ngăn chận không cho Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết tiếp cận với nhau trong chính sách giảm căng thẳng, muốn – với những phương tiện mạnh bất hợp lý – ngăn cản [hiệp định hạn chế vũ khí] Salt II? Để làm việc này thì không có đủ bảo đảm rằng Hoa Kỳ chấp nhận “bài học” này.

Dường như rằng những người cầm quyền ở Bắc Kinh sau hàng chục năm cô lập đã mất đi khả năng phán đoán thế giới bên ngoài một cách thích hợp – điều mà một loạt sai lầm về ngoại giao ủng hộ, ví dụ như chuyến viếng thăm của Chủ tịch Hoa trên bán đào Balkan và, trong thời gian của cuộc Cách mạng Ba Tư, vua Ba Tư.

Theo cách nhìn của Trung Quốc, các động cơ cho cuộc “phản công” là hoàn toàn khác. Theo đó, chiến dịch này đã được chuẩn bị trước một cách cẩn thận, các rủi ro chính trị cũng như quân sự đã được toan tính trước là có thể chấp nhận được. Từ đường lối an ninh và quyền lực của Trung Quốc thì cuộc tấn công Việt Nam có thể giải thích một cách hợp lý: nó tương ứng với thái độ cư xử của một cường quốc.

Trung Quốc phô diễn cho thấy rằng họ không còn là kẻ khổng lồ đang mê ngủ của quá khứ nữa, không còn là quả bóng của các nhà nước nhỏ bé nữa. Tại Washington, Đặng tuyên bố trong một buổi tiệc chiêu đãi của hội đồng về chính sách ngoại giao:

Chúng tôi không thể cứ để cho Việt Nam mãi đóng vai kẻ hung hăn. Vì lợi ích của hòa bình thế giới và vì sự ổn định, và vì lợi ích của đất nước chúng tôi, chúng tôi có thể nhìn thấy mình bị bắt buộc phải hành động trái với ý muốn của chúng tôi.

Việt Nam, đất nước có thể đe dọa với thanh kiếm của Nga, tiếp tục thách thức Trung Quốc: họ xua đuổi thiểu số người Hoa của họ, họ cũng có phần của họ trong những lần xâm phạm biên giới, họ lật đổ đồng minh của Trung Quốc ở Campuchia bằng phương tiện quân sự.

Nhiều năm trời, Trung Quốc đã cảnh báo thế giới về sự bành trước của Xô viết, và đã đổ lỗi cho Tây Âu cũng như Hoa Kỳ, là đã thực hiện chính sách nhân nhượng đối với Moscov. Bây giờ, một nước chư hầu Xô viết nhỏ bé lại thách thức Trung Quốc ngay trước cửa nhà của họ. Nếu như Bắc Kinh không tỏ ý muốn ngăn nhận sự bành trướng của Xô viết ở Đông Nam Á, thì các nước trong vùng này – những nước mà nhiều năm nay Moscov đã hoài công cố gắng tranh thủ họ cho cái được gọi là một hệ thống an ninh tập thể – trong tương lai sẽ khó mà chống đỡ lại được với áp lực Xô viết.

Theo cách nhìn của mình, Trung Quốc muốn cho Phương Tây thấy rằng không chỉ Việt Nam là một con cọp giấy, mà cả người anh Liên bang Xô viết của họ nữa, sau những thành công của Xô viết tại Angola và Ethiopia, Afghannistan và có thể là cả ở Ba Tư nữa.

Nếu như Trung Quốc muốn được xem là cường quốc trong tương lai của châu Á, và là đối tác tiềm năng của Phương Tây, thì họ phải làm một điều gì đó theo sự hiểu biết riêng của họ, để đối đầu với Moscov và đồng minh Việt Nam của nó.

Thuật ngữ “chinh phạt” trong tiếng Trung Quốc cũng phù hợp với vốn từ vựng của tư tưởng chư hầu xưa cũ thời hoàng đế: Trung Quốc xuất hiện trong môi trường xung quanh nó, cái tương ứng với vòng các nước chư hầu ngày xưa, như là một cường quốc đòi hỏi. Điều đó có nghĩa là: sự bất tuân của các dân tộc ở vùng biên cương đối với trung ương sẽ bị trừng phạt.

Trong tháng Ba 1978, ở biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng đã có trận chiến đầu tiên giữa hai liên đoàn xe tăng thù địch rồi – việc mà cả hai bên kiên quyết phủ nhận. Một nhà ngoại giao Á châu ở Hà Nội nói với SPIEGEL: “Bắc Kinh bực tức những đứa trẻ con hỗn xược trong ngôi vườn ở phía Nam của Trung Quốc.”

Trong đêm rạng sáng ngày 1 tháng Năm 1970, khi quân đội Mỹ tiến vào Campuchia, tổng thống Hoa Kỳ Nixon đã lý giải quyết định xâm lấn của ông trên truyền hình: “Khi các con bài được lật ngữa”, thì Hoa Kỳ không được phép được đứng đó như một “tên khổng lồ bất lực đáng thương hại”. “Cái được thử thách vào đêm nay không phải là sức mạnh của chúng ta, mà là ý chí và tính cách của chúng ta.

Trung Quốc cộng sản cũng đã nhiều lần sẵn sàng chứng minh một cách kỳ lạ như vậy cho những rủi ro từ quyền lực của nhà nước. Ở Triều Tiên, người Trung Quốc đánh đuổi người Mỹ, những người đã cân nhắc tới việc tấn công bằng bom nguyên tử, từ biên giới Jalu với Trung Quốc về cho tới vỹ tuyến 38. Họ dừng lại ở đó – một chiến dịch có giới hạn.

Năm 1958, họ đấu pháo binh với Đài Loan trên các hòn đảo Kim Môn và Mã Tổ – và mặc dù vậy vẫn không đổ bộ lên các hòn đảo. Năm 1962, họ tấn công Ấn Độ – và sau nhiều tháng chinh chiến trên núi đã đơn phương tuyên bố ngưng bắn. Họ trao trả các từ binh và vũ khi thu được.

Năm 1969, họ có giao tranh ở biên giới với Liên bang Xô viết cạnh sông Ussuri – và không để xảy ra chiến tranh lớn. Một nhà ngoại giao Xô viết sau đó đã nói với SPIEGEL, Moscov đã dạy cho Trung Quốc “một bài học” mà họ sẽ không thể quên được. Thế như hòn đảo bị tranh chấp Damanski/Trân Bảo cho tới nay vẫn thuộc Trung Quốc.

Thời gian dài chuẩn bị tấn công Việt Nam cho thấy chính khách Bắc Kinh cũng đã cân nhắc và lập kế hoạch cẩn thận cho chiến dịch này.

Họ di tản gần nửa triệu người Trung Quốc từ biên giới với Liên xô sâu vào 30 kilômét và qua đó đã tính toán trước với một phản ứng của Nga. Hoa Kỳ và Nhật Bản được Đặng đích thân thông báo trước về đại cương, ngay cả khi không được thông báo về thời điểm và quy mô. Ba ngày trước lần tấn công, tờ báo Đài Loan “Lien-ho” nói rằng ở Nhật Bản, người ta đã được thông báo trước về những biện pháp phản công có thể có của Trung Quốc.

Rủi ro, nước ngoài Phương Tây có thể quay mặt đi với một Trung Quốc hung hãn, rõ ràng là được xem nhẹ. Với cuộc “phản công”, Trung Quốc cũng tính toán trước rằng mình sẽ không bị ưa thích trên thế giới, tờ “Politika” của Nam Tư tường thuật hồi tuần trước từ Bắc Kinh. Nhưng nó tin rằng phản ứng có hại này sẽ không kéo dài. Người Trung Quốc không có sự lựa chọn nào khác.

Cho tới cuối tuần vừa rồi, dẫn sao đi nữa thì họ cũng đã tính toán đúng. Vào thứ Tư, trong lúc chiến sự đang diễn ra, ủy viên Liên minh châu Âu Roy Jenkins đến Bắc Kinh. Tại buổi tiệc chiêu đãi đầu tiên của mình, ông xác nhận: “Mỗi người trong chúng ta đều có một mối quan tâm đặc biệt tới sức mạnh và thịnh vượng của người kia.” Phái viên của tập đoàn Liên bang Đức MBB ký kết ở Bắc Kinh một hiệp định về bán vệ tinh truyền hình, trực thăng và dụng cụ y khoa.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Blumenthal bắt đầu chuyến đi theo kế hoạch của ông tới Bắc Kinh. Chuyên gia Xô viết của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Marshall Shulman, thông báo đường hướng của Hoa Kỳ: không có quan hệ ngoại giao với Việt Nam (việc này sắp sửa xảy ra), không hoãn việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, việc đã được lên kế hoạch cho tuần này. Shulman: “Bình thường hóa nằm trong mối quan tâm của chúng tôi.”

Đối với Moscov, cuộc tấn công của Đặng thì lại là kết quả một sự cộng tác của Hoa Kỳ với Trung Quốc – đồng thời, Điện Kreml cũng ra hiệu cho người dân của họ, rằng cả những khả năng can thiệp của mình cũng bị giới hạn, nếu như không muốn thách thức người Mỹ và qua đó là mạo hiểm một cuộc chiến tranh lớn. Sự mỉa mai của chiến lược Trung Quốc: họ dự tính rằng Liên bang Xô viết sẽ lui lại trước một cuộc chiến tranh thế giới.

Liên bang Xô viết cũng hầu như không thể tấn công trực tiếp bằng vũ khí hạt nhân, vì ngày nay Trung Quốc đã có khả năng điều khiển tên lửa tầm xa có đầu đạn hạt nhân cho tới Moscov. Vì vậy và các nhà lập kế hoạch ở Bắc Kinh rõ ràng là cũng đánh giá thấp mối nguy hiểm của một cuộc can thiệp bằng phương tiện quân sự của Xô viết vào xung đột với Việt Nam.

Có thể nghĩ tới một cuộc chinh phạt Xô viết: một chiến dịch nhanh với những tập đoàn lớn, cơ động, tiến tới các trung tâm của Trung Quốc, trở về lại bên này biên giới sau khi phá hủy chúng.

Theo tính toán của Trung Quốc, một chiến dịch săn lùng như vậy có thể được tiến hành từ Mông Cổ hướng về Bắc Kinh hay về vùng thưa dân cư Tân Cương hay trải ra trên những vùng công nghiệp và mỏ dầu ở Mãn Châu – trong trường hợp nào thì cũng là một chiến dịch liều lĩnh.

Ngay mùa Đông lạnh giá là đã chống lại những hành động như vậy rồi: vùng Amur và Ussuri đang có tuyết cao bốn mét. Chuyên gia người Mỹ Shulman cho rằng những trận tấn công như vậy là “không có thể”.

Vì việc hết sức đáng ngờ là liệu Liên bang Xô viết có muốn chấp nhận những rủi ro như vậy vì nước Việt Nam xa xôi hay không. Moscov luôn có khuynh hướng để cho những nhóm hỗ trợ mang hạt dẻ ra khỏi đám lửa đang cháy, như người Cu Ba.

Liên bang Xô viết – nếu như họ không muốn đứng đó như là con cọp giấy – chỉ còn cách tăng sự giúp đỡ cho Việt Nam. Và vì vậy mà trong tuyên bố đầu tiên ủa họ, người Xô viết ca ngợi khả năng của Việt Nam, chiến thắng bằng chính sức lực của mình.

Đó thật sự là mối nguy hiểm lớn nhất cho Trung Quốc – rằng cuộc trừng phạt thất bại tại con số nạn nhân. Dự tính, sau khi đưa ra “bài học”, tức là tiêu diệt nhiều đơn vị lớn của Việt Nam, sẽ rút lui về từ đất địch, rõ ràng là đã không thành công ở cuối tuần vừa rồi.

“Quyền lực của Trung Quốc chỉ xa như bộ binh của họ có thể hành quân tới”, một nhà ngoại giao quân sự ở Viễn Đông mô tả khái quát khả năng của Quân đội Giải phóng Nhân dân lạc hậu về kỹ thuật. Nhưng bộ binh Trung Quốc muốn hành quân xa cho tới đâu?

Hôm thứ Ba, thứ trưởng Bộ ngoại giao Hà Tĩnh thông báo cho đại sứ Libanon như là trưởng đoàn đoàn ngoại giao ở Bắc Kinh, quân đội Trung Quốc đã bắt đầu rút lui về nước. Ngay sau đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phủ nhận tin này.

Cuộc phản công của Việt Nam vừa mới bắt đầu vào thời điểm này: khéo léo về chiến thuật – theo nguyên tắc của Mao: “Kẻ địch tấn công, chúng ta lui lại” –  Hà Nội đã rút phần lớn quân chính quy của họ ra khỏi các vùng đất biên giới và để cho lực lượng dân quân địa phương chống cự đầu tiên. Một nhà ngoại giao Hoa Kỳ: “Bắc Kinh không tính trước với việc là người Việt Nam sẽ làm điều mà người Trung Quốc sẽ làm khi người Nga tấn công họ.”

Thế nhưng người Việt cũng đã phải cho các đơn vị chính quy từ Bắc Lào hành quân về tỉnh Hoàng Liên Sơn ở phía Bắc Việt Nam và người ta còn cho rằng đã rút một phần ba lính của họ từ Campuchia về – đúng theo tính toán của Trung Quốc, lôi kéo Việt Nam vào trong một cuộc chiến hai mặt trận.

Vì ở Campuchia, chiến tranh không hề chấm dứt. Ở đó, có ước chừng 20.000 du kích quân của Khmer Đỏ đang chiến đấu chống lại những kẻ chiếm đóng người Việt.

Đài phát thanh bí mật của họ, đóng ở Nam Trung Quốc, loan báo cả chục cuộc tấn công vào tuần trước. Trước đây ba tuần, Khmer Đỏ chiếm tỉnh lỵ Takéo và giữ nó ba ngày liền.

Theo nhận biết của tình báo Thái Lan, những người kháng chiến này có xe bọc thép và đại bác. Vũ khí, đạn dược và lương thực được mang lên núi với số lượng lớn trước khi người Việt tiến vào.

 Kho hàng trong các thành phố đã trống rỗng, những người chiếm đóng đang gặp khó khăn về cung cấp. Từ lý do này mà người dân còn chưa trở về các thành phố.

Người ta cho rằng tinh thần chiến đấu của những người chiếm đóng không được tốt: du kích quân không bắt tù binh. Họ giết chết các trưởng làng do người Việt bổ nhiệm. Lòng căm thù truyền thống của người dân Campuchia đối với người Việt bắt đầu xua đi nỗi niềm vui mừng được giải phóng khỏi chủ nghĩa cộng sản đồ đá của Khmer Đỏ.

Vì vậy mà vào tuần vừa rồi trông có vẻ như một cuộc chiến kéo dài mới ở Đông Dương đang bắt đầu thay thế cho “chiến dịch có giới hạn” của Trung Quốc, với tổn thất nặng cho tất cả các bên.

“Các anh chị nghĩ rằng chúng tôi không có cơ hội chống lại người Trung Quốc ư?” Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch hỏi nhà báo hồi tuần rồi ở Liên Hiệp Quốc. “Các anh chị hãy nhớ rằng trong lịch sử của mình, Việt Nam đã chiến đấu thành công chống lại một một vài nước rất lớn.”

Phan Ba dịch từ Der Spiegel số 9 năm 1979:  http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-40350993.html